Okres zasiłkowy od 1 stycznia 2022 r. – zmiany, pytania i odpowiedzi

Jedną z ważnych wprowadzonych zmian jest rezygnacja z ograniczenia wysokości zasiłku chorobowego za okres pobytu ubezpieczonego w szpitalu. Do tej pory wysokość ta wynosiła 70%, po zmianie jest to 80 %, tj. tak jak za okresy każdej niezdolności do pracy poza placówkami szpitalnymi. Niewątpliwie zmiana ta jest korzystna dla świadczeniobiorców ze względu na podniesienie wysokości świadczenia. Dla płatników składek wypłacających zasiłki spowoduje ograniczenie czynności dotyczących obliczenia wysokości zasiłku chorobowego.

Kolejną znaczącą zmianą jest ta dotycząca skrócenia o połowę okresu wypłaty zasiłków przysługujących za okres po ustaniu ubezpieczenia (ze 182 do 91 dni) oraz ponownego ustalania podstawy wymiaru zasiłków, do których prawo powstało po przerwie w ich pobieraniu (zamiast dotychczasowych 3 miesięcy – jeden miesiąc).

Należy pamiętać, że od 1 stycznia 2022 r. z wielu obecnych, a zmienianych od tej daty przepisów, będzie należało korzystać w tych przypadkach, gdy niezdolność do pracy z powodu choroby powstanie pod rządami obecnej ustawy i trwać będzie nieprzerwanie po tej dacie. Nowelizacja przewiduje bowiem tzw. okres przejściowy.

Pytanie: Pracownik kontynuuje zwolnienie lekarskie od listopada – na razie do 15 stycznia 2022. Na przełomie lat przysługuje mu zasiłek chorobowy. Czy okres choroby w styczniu 2022 należy zaliczyć do limitu zasiłkowego z 2021 roku? Co jeśli go wyczerpie i będzie przerwa w zwolnieniu np. 1 dzień czy wtedy rozpoczyna się nowy okres zasiłkowy i najpierw należy mu się wynagrodzenie chorobowe a później zasiłek?

Odpowiedź: Jeśli w dniu 31 grudnia 2021 r. osobie, o której mowa w pytaniu, przysługiwał zasiłek chorobowy, a między zwolnieniami lekarskimi nie było żadnego dnia przerwy to do 15 stycznia 2022 r. osobie takiej należy wypłacać dalej zasiłek chorobowy i nie otwierać nowego okresu zasiłkowego (do okresu zasiłkowego należy wliczać okres nieprzerwanej choroby która trwała w 2021 r.) Jeśli osoba, o której mowa w pytaniu wykorzysta cały okres zasiłkowy a następnie będzie miała jeden dzień przerwy (bez względu na rodzaj choroby) nie należy otwierać nowego okresu zasiłkowego. Nowy okres zasiłkowy w 2022 r. możliwy będzie do otwarcia tylko w przypadku, kiedy między chorobami będzie przerwa wynosząca więcej niż 60 dni.

Osoba, o której mowa w pytaniu, choruje i przedkłada zwolnienia lekarskie nieprzerwanie od listopada 2021 r. do 15 stycznia 2022 r. Z danych zawartych w pytaniu wynika również, że na przełomie roku osobie tej wypłacano zasiłek chorobowy, dlatego za niepozwany okres niezdolności do pracy w 2022 r. należy dalej wypłacać zasiłek chorobowy aż do wyczerpania okresu zasiłkowego, który w przypadku „zwykłej” choroby wynosi 182 dni (270 dni w przypadku, kiedy chorobo a przypadku w okresie ciąży lub jest to gruźlica) lub do przerwy w zwolnieniu lekarskim.

Od 1 stycznia 2022 r. wchodzą w życie zmiany w ustawie zasiłkowej. Ustawodawca postanowił zerwać z zasadą powiązania rodzaju schorzeń z obliczaniem okresu zasiłkowego. Do jednego okresu wliczana będzie poprzednia choroba, nawet jeśli przerwa pomiędzy ustaniem poprzedniej a powstaniem kolejnej choroby nie przekraczała 60 dni. Oznacza to, że okres zasiłkowy będzie otwierany tylko w jednym przypadku, kiedy kolejna niezdolność do pracy wystąpi po przerwie wynoszącej co najmniej 60 dni.

W opisanej sytuacji w przypadku, kiedy w 2022 r. między zwolnieniami wystąpi przerwa, która nie przekroczy 60 dni, nie będzie można otworzyć nowego okresu zasiłkowego. W konsekwencji, jeśli osoba wykorzysta okres zasiłkowy wynoszący 182 lub 270 dni i będzie miała jeden dzień przerwy to po przerwie nie nabędzie prawa ani do wynagrodzenia chorobowego ani do zasiłku chorobowego z powodu wykorzystania całego okresu zasiłkowego. Będzie tak nawet jeśli po przerwie choroba będzie dotyczyła innego schorzenia.

W przypadku nieprzerwanej choroby na przełomie 2021 i 2022 r., w 2022 r. po przerwie nawet jednodniowej (jeśli ubezpieczony nie wykorzystał całego okresu zasiłkowego) należy wypłacić mu w pierwszej kolejności wynagrodzenie chorobowe 14 lub 33 dni (w zależności od wieku osoby ubezpieczonej) a następnie zasiłek chorobowy.

Jednocześnie należy pamiętać o prawidłowym ustaleniu okresu zasiłkowego a także o zmianach, które wchodzą w życie od 1 stycznia 2022 r.

Podstawa prawna

• Art.8, art. 9, art. 11, art. 43 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn.: Dz.U. z 2021 r. poz. 1133 ze zm.).
• Ustawa z 24 czerwca 2021 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2021 r. poz. 1621).
• Art. 92 § 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. 2020 poz. 1320 ze zm.).

Pytanie: Pracownik w 2021 roku często chorował, lecz przerwa między chorobowymi była mniejsza niż 60 dni. W styczniu 2022 roku pracownik  ponownie zachorował. Czy te wszystkie okresy chorobowe z 2021 roku są wliczane do jednego okresu zasiłkowego (182 dni ) w 2022 r.? Co w przypadku wyczerpania zasiłku chorobowego (182 dni – jeśli się wliczają poprzednie chorobowe z 2021 roku i 2022 r.? Czy może pojawić się sytuacja w której pracownik np. w lutym nie będzie miał praw do zasiłku chorobowego?

Odpowiedź: Zasiłki oraz świadczenie rehabilitacyjne, do których prawo powstało do końca 2021 r. w przyszłym roku będą wypłacane na dotychczas obowiązujących zasadach za cały okres nieprzerwanej niezdolności do pracy. W 2022 r. okres zasiłkowy będzie mógł zostać otwarty w przypadku, gdy kolejna niezdolność do pracy wystąpi po przerwie wynoszącej co najmniej 60 dni. Do okresu zasiłkowego nie będą wliczane okresy niezdolności do pracy przypadające przed przerwą wynoszącą do 60 dni, jeżeli po przerwie niezdolność do pracy wystąpi w trakcie ciąży.

Po wyczerpaniu okresu pobierania zasiłku chorobowego pracownik może ubiegać się o przyznanie świadczenia rehabilitacyjnego. Wraz z wyczerpaniem okresu zasiłkowego, o ile pracownik nie pobiera świadczenia rehabilitacyjnego, za okres dalszej niezdolności do pracy nie ma on już prawa do świadczeń chorobowych. Jeżeli nadal przedstawia zwolnienia lekarskie jego nieobecność w pracy należy kwalifikować jako usprawiedliwioną, ale niepłatną.

Okres zasiłkowy jest to czas, przez który osobie ubezpieczonej przysługuje zasiłek chorobowy. Okres ten wynosi 182 dni, w razie niezdolności do pracy spowodowanej „zwykłą” chorobą oraz 270 dni, gdy niezdolność do pracy została spowodowana gruźlicą albo przypada w okresie ciąży.

Zasady ustalania okresu zasiłkowego obowiązujące do końca 2021 r.

Do końca 2021 r. do okresu zasiłkowego wliczało się wszystkie okresy nieprzerwanej niezdolności do pracy, a także okresy:

• poprzednich niezdolności do pracy, spowodowanej tą samą chorobą, jeżeli przerwa pomiędzy ustaniem poprzedniej a powstaniem ponownej niezdolności do pracy nie przekraczała 60 dni,
• za które pracownik na podstawie przepisów o wynagradzaniu zachowuje prawo do wynagrodzenia (np. do wynagrodzenia chorobowego),
• za które pracownik nie nabył prawa do świadczeń chorobowych m.in. z powodu wykonywania w okresie absencji chorobowej pracy zarobkowej lub wykorzystywania zwolnienia od pracy w sposób niezgodny z jego celem bądź sfałszowania zaświadczenia lekarskiego.

Okres zasiłkowy zależny był więc w takim przypadku od rodzaju choroby oraz od przerw występujących między niezdolnościami do pracy. Nowy okres zasiłkowy do końca 2021 r. otwierany jest w dwóch przypadkach:

• jeśli kolejna niezdolności do pracy ubezpieczonego została spowodowana inną chorobą, a między zwolnieniami wystąpił chociażby jeden dzień przerwy, oraz
• jeśli kolejna niezdolność do pracy wystąpiła po przerwie wynoszącej co najmniej 60 dni.

Jednak od 1 stycznia 2022 r. wchodzą w życie zmiany w ustawie zasiłkowej. Ustawodawca postanowił zerwać z zasadą powiązania rodzaju schorzeń z obliczaniem okresu zasiłkowego. Do jednego okresu wliczana będzie poprzednia choroba, nawet jeśli przerwa pomiędzy ustaniem poprzedniej a powstaniem kolejnej choroby nie przekraczała 60 dni. Oznacza to, że okres zasiłkowy będzie otwierany tylko w jednym przypadku, kiedy kolejna niezdolność do pracy wystąpi po przerwie wynoszącej co najmniej 60 dni.

Zmiany przewidują jeden wyjątek, albowiem do okresu zasiłkowego nie będą wliczane okresy niezdolności do pracy przypadające przed przerwą wynoszącą do 60 dni, jeżeli po przerwie niezdolność do pracy wystąpi w trakcie ciąży.

W nowelizacji ustawodawca przewidział przepisy przejściowe, na mocy, których zasiłki oraz świadczenie rehabilitacyjne, do których prawo powstało przed dniem 1 stycznia 2022 r., wypłaca się na zasadach obowiązujących dotychczas za cały okres nieprzerwanej niezdolności do pracy. Znajdą one swoje odniesienie również do zasad ustalania okresu zasiłkowego.

Ubezpieczony, którego choroba rozpoczęła się w 2021 r. i który pobiera zasiłek chorobowy nieprzerwanie aż do 2022 r. będzie miał liczony okres zasiłkowy wg dotychczasowych zasad.

Okres zasiłkowy został więc ustalony wg starych zasad i obowiązuje również w 2022 r.

W najgorszej sytuacji będą ubezpieczeni, którzy pobierali zasiłek chorobowy pod koniec 2021 r. i wykorzystali cały lub prawie cały okres zasiłkowy. Jeśli ponownie zachorują na inne schorzenie w 2022 r. a od poprzedniej choroby nie minie 60 dni, to okres zasiłkowy w nowym roku będzie krótszy. Może więc zdarzyć się sytuacja, w której ubezpieczony stanie się niezdolny do pracy na początku 2022 r., jednak z powodu choroby, która trwała w roku poprzednim nie otrzyma świadczenia chorobowego.

Po wykorzystaniu okresu zasiłkowego ubezpieczonemu przysługuje prawo ubiegania się o świadczenie rehabilitacyjne. Osoby, których nie obejmują przepisy przejściowe w razie niezdolności do pracy często będą zmuszone już na samym początku innej choroby w nowym roku wnioskować o przyznanie prawa do świadczenia rehabilitacyjnego.

Podstawa prawna

• Art. 8, art. 9 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn.: Dz.U. z 2021 r. poz. 1133 ze zm.).
• Ustawa z 24 czerwca 2021 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2021 r. poz. 1621).

Pytanie: Mam pytanie dotyczy podstawy zasiłkowej. Pracownik został zatrudniony 01.09.2021. Na PUE ZUS pojawił się wpis dotyczący kwarantanny pracownika w dniu 31.12.2021 (tylko ten dzień). Następnie pojawił się wpis dotyczący kwarantanny pracownika w dniu 04.01.2022 (tylko ten jeden dzień)

1)    W związku, z tym ze pracownik w tym dniu (31.12) był najpierw w pracy i przepracował swoją zmianę rozumiem, że można potraktować ten dzień jako 100% płatny z wynagrodzenia. W dniu 04.01.2022 nie pracował, więc kwarantannę potraktować należy jako 80% wynagrodzenia chorobowego. Za jakie miesiące należałoby ustalić podstawę zasiłkową? Czy za miesiące 09-11/2021 czy według tego drugiego wpisu na PUE ZUS (09-12/2021)?

2)    Oprócz wynagrodzenia zasadniczego otrzymuje on nagrody kwartalne (nie są zmniejszana proporcjonalnie) przyznawane po zakończeniu miesiąca (np. za 4 kwartał 2021 wypłacana luty 2022). Pracownik otrzymał nagrodę kwartalną za 3 kwartał 2021 roku (czyli praktycznie za wrzesień) w kwocie 700 zł. W przypadku, gdy z pytania numer 1 weźmiemy podstawę zasiłkową z miesięcy 09-12/21 jak należałoby uwzględnić nagrodę kwartalną za 4 kwartał w podstawie zasiłkowej? Czy byłoby to oprócz wynagrodzenia zasadniczego za 09-12/2021 również 700 zł x 2 czyli 1.400 zł (za 3 i 4 kwartał) podzielone przez 4 bez przeliczenia, gdy otrzyma nagrodę w lutym 2022? Czy w inny sposób?

Odpowiedź: Podstawę wymiaru wynagrodzenia pracownika, o którym mowa w pytaniu, należy ustalić z okresu od września do grudnia 2021 r. Premię kwartalną należy ustalić w wysokości 1/4 premii wypłaconych w okresie od września do grudnia 2021 r.

Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu będącemu pracownikiem stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy.

Jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem okresu, o którym mowa w ust. 1, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia

Podstawy wymiaru zasiłku nie ustala się na nowo, jeżeli między okresami pobierania zasiłków zarówno tego samego rodzaju, jak i innego rodzaju nie było przerwy albo przerwa była krótsza niż miesiąc kalendarzowy

Pracownik w okresie od września do grudnia 2021 r. nie pobierał żadnych świadczeń chorobowy (w dniu 31.12.2021 miał orzeczony jeden dzień kwarantanny, ale za ten dzień nie pobierał świadczenia), dlatego podstawę wymiaru zasiłku należy ustalić z okresu od września do grudnia 2021 r.

Z danych zawartych w pytaniu wynika, że nagrody kwartalne o których mowa w pytaniu są pomniejszane za czas niezdolności do pracy, ale w inny sposób niż proporcjonalny, dlatego podlegają wliczeniu do podstawy wymiaru wynagrodzenia/zasiłku chorobowego.

Składniki wynagrodzenia, o których mowa w ust. 1, przysługujące za okresy kwartalne, wlicza się do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku chorobowego w wysokości stanowiącej jedną dwunastą kwot wypłaconych pracownikowi za cztery kwartały poprzedzające miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy.

Jeżeli składniki wynagrodzenia, o których mowa w ust. 1–4, nie zostały wypłacone do czasu ostatecznego sporządzenia listy wypłat zasiłków chorobowych, do podstawy wymiaru zasiłku przyjmuje się składniki wypłacone za okres poprzedni

Zgodnie z komentarzem zasiłkowym dostępnym na stronie internetowej ZUS, jeżeli pracownik nie był zatrudniony u pracodawcy przez okres czterech kwartałów poprzedzających miesiąc powstania niezdolności do pracy, premie i inne składniki wynagrodzenia przysługujące za okresy kwartalne powinny być uwzględnione proporcjonalnie do liczby pełnych kalendarzowych miesięcy zatrudnienia w tych kwartałach.

W związku z powyższym, jeśli pracownik otrzymał premię kwartalną (tylko za miesiąc wrzesień 2021) r. w wysokości 700 zł. wliczając tą premie w podwójnej wysokości za 4 kwartał 2021 r pracownikowi należałoby ustalić premię kwartalną za 4 kwartał roku w wysokości 2100 zł. Premie należy wliczyć w wysokości ¼ premii wypłaconych za poprzednie kwartały, czyli w wysokości 700 zł. Późniejsza wypłata tego składnika wynagrodzenia, a więc już po ustaleniu podstawy wymiaru zasiłku, nie powoduje ponownego obliczenia tej podstawy

Podstawa prawna:

• Art. 36 ust 1 i 2, art. 42 ust. 2 i 5, art. 43 Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jednolity – Dz.U. 2021 poz. 1133).

Pytanie: Pracownica dostarczyła zwolnienie lekarskie na okres od 29.12.2021 do 20.01.2022. Podstawa przyjęta do wyliczenia chorobowego wynosi [(2.800 – 383,88) x 10 mies.] : 10 mies. = 2.416,12 zł. Pracownica ponadto otrzymuje dodatek stażowy, który w 2021 roku wynosił 420 zł, a w 2022 roku 451,50 zł. Czy należy podwyższyć podstawę do chorobowego w 2022 roku do kwoty 2.597,33 zł czy przeliczyć ją wraz z kwotą dodatku stażowego z 2022 roku i ustalić tzw. hipotetyczną podstawę?

Odpowiedź: Jeśli pracownik, o którym mowa w pytaniu, ma prawo do dodatku stażowego, który nie jest uwzględniany w podstawie wymiaru zasiłku (ponieważ przysługuje za okres orzeczonej niezdolności do pracy), wówczas kwota stanowiąca podstawę wymiaru zasiłku może być niższa od minimalnej podstawy wymiaru zasiłku.

Zgodnie z ustawą zasiłkową podstawa wymiaru zasiłku chorobowego z tytułu pracy w pełnym wymiarze czasu pracy nie może być niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% tego wynagrodzenia.

Jednakże zgodnie z komentarzem do ustawy zasiłkowej udostępnionym przez ZUS wynika, że podstawa wymiaru zasiłku chorobowego z tytułu pracy w pełnym wymiarze czasu pracy wraz ze składnikami, do których pracownik zachowuje prawo w okresie pobierania zasiłku, nie może być niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia pracowników, po pomniejszeniu o kwotę odpowiadającą stopie procentowej składek na ubezpieczenia społeczne w części finansowanej ze środków pracownika.

W przypadku pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy, kwoty te ulegają odpowiednio zmniejszeniu, proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy

Wynagrodzenie pracownika, o którym mowa w pytaniu składa się ze stałego miesięcznego wynagrodzenia oraz dodatku stażowego, który jest wypłacany w pełnej miesięcznej wysokości także za okresy choroby pracownika, dlatego jeśli ustalona podstawa wymiaru zasiłku chorobowego łącznie z kwotą dodatku stażowego przewyższa kwotę minimalnej podstawy wymiaru zasiłku, to podstawy tego zasiłku nie podwyższa się do minimalnej podstawy wymiaru zasiłku chorobowego.

Dlatego podstawa wymiaru zasiłku chorobowego osoby, o której mowa w pytaniu w 2022 r. dalej będzie wynosiła 2.416,12 zł.

Podstawa prawna

Art. 45 ust. 1 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn.: Dz.U. z 2021 r. poz. 1133).