NSA: zapewnienie pracownikom transportu i noclegu poza podróżą służbową – co z przychodem

W rozpatrywanej sprawie pracodawca zapewnił pracownikom transport i nocleg w miejscu wykonywania pracy. Co istotne, pracownicy nie odbywali wtedy podróży służbowej, a zatem świadczenia te nie miały związku z podróżą służbową.

NSA stwierdził, że z samego faktu zamieszkiwania poza stałym miejscem pobytu (w miejscu wykonywania pracy) nie wynika, że pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy i że używa lokalu, w którym został zakwaterowany, w celach służbowych. Zakwaterowanie pracowników w miejscu wykonywania obowiązków pracowniczych, jak również dojazd do miejsca wykonywania pracy, nie są związane z samym procesem pracy, jak ma to miejsce np. w przypadku przygotowania stanowiska pracy wraz z urządzeniami, narzędziami i materiałami.

Udostępnionego miejsca noclegowego nie można uznać za „narzędzie pracy”, którego koszty obciążałyby pracodawcę, lecz służy ono realizacji pozapracowniczych potrzeb życiowych. Samej podróży pracownika z miejsca zamieszkania do miejsca wykonywania pracy również nie można uznana za świadczenie pracy.

Oczywiście, w przypadku znacznych odległości między miejscem zamieszkania a miejscem wykonywania obowiązków transport pracownika oraz jego zakwaterowanie są niezbędne, aby pracownik mógł realizować swoje zobowiązanie pracownicze. Jednak zdaniem sądu nie jest to warunek prawny, lecz faktyczny, na który pracownicy, nawiązując stosunek pracy na takich warunkach (z miejscem pracy określonym jako pewien obszar geograficzny), godzą się dobrowolnie. Nie jest to zresztą cecha charakteryzująca wyłącznie stosunek pracy pracownika mobilnego, ale także każdego pracownika podejmującego pracę „niemobilną” w dużej odległości od swojego miejsca zamieszkania.

Za przychody ze stosunku pracy, poza wynagrodzeniami i innymi wypłatami pieniężnymi, uważa się także świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych (art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 ustawy o PIT). NSA zwrócił uwagę, że zasadą powinno być zatem, że pracownik za swoją pracę otrzymuje wynagrodzenie (świadczenie pieniężne), a nieodpłatne świadczenia stanowią wyjątek od tej zasady, uzasadniony m.in. względami praktycznymi (np. ze względu na ulgi przy grupowym ubezpieczeniu, zakwaterowaniu, czy przy zbiorczych pakietach medycznych itd.).

Takie stanowisko NSA wyraził też w innych wyrokach:

• z 23 lipca 2019 r. (sygn. akt II FSK 2721/17),
• z 13 sierpnia 2019 r. (sygn. akt II FSK 2904/17),
• z 18 października 2019 r. (sygn. akt II FSK 3659/17),
• z 26 listopada 2019 r. (sygn. akt II FSK 3953/17).

W omawianym wyroku NSA uznając, że świadczenie w postaci zapewnienia transportu i noclegu pracownikowi niebędącemu w podróży służbowej stanowi dla niego przychód ze stosunku pracy, nie odniósł się do zwolnienia przedmiotowego od podatku dochodowego. Przypominam więc, że zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 19 ustawy o PIT, przedmiotowym zwolnieniem od podatku objęto wartość świadczeń ponoszonych przez pracodawcę z tytułu zakwaterowania pracowników, do wysokości nieprzekraczającej miesięcznie kwoty 500 zł. Zwolnienie to ma zastosowanie do pracowników, których miejsce zamieszkania jest położone poza miejscowością, w której znajduje się zakład pracy, a podatnik nie korzysta z podwyższonych kosztów uzyskania przychodów (art. 21 ust. 14 ustawy o PIT).