Uprawnienia rodzicielskie dla pracownika ojca – 6 wniosków o urlopy i zwolnienia od pracy wraz z dokumentami

Do przysługujących uprawnień rodzicielskich pracowników – ojców należą:

• urlop ojcowski,
• urlop okolicznościowy z tytułu urodzenia się dziecka,
• urlop macierzyński,
• urlop rodzicielski,
• urlop wychowawczy,
• zwolnienie od pracy na opiekę (art. 188 kp).

Najpopularniejszym uprawnieniem pracownika – ojca w związku z rodzicielstwem jest urlop ojcowski. Jest to urlop, który stanowi osobiste, dobrowolne uprawnienie pracownika, co oznacza, że nie może zostać przeniesiony na inną osobę (np. matkę dziecka).

Urlop ojcowski przysługuje pracownikowi – ojcu, zarówno biologicznemu, jak i adopcyjnemu.

Wymiar urlopu ojcowskiego wynosi do 2 tygodni i musi być wykorzystany prze ojca dziecka do:

• ukończenia przez dziecko 12. miesiąca życia albo
• upływu 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie dziecka i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 14. roku życia.

Urlop ojcowski może być wykorzystany jednorazowo albo nie więcej niż w 2 częściach, z których żadna nie może być krótsza niż tydzień. Przy udzielaniu urlopu macierzyńskiego i urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego tydzień urlopu odpowiada 7 dniom kalendarzowym.

Wniosek wraz z dokumentami – urlop ojcowski jest udzielany na wniosek w postaci papierowej lub elektronicznej składany przez pracownika w terminie nie krótszym niż 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu.

Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika, jeśli został on złożony z zachowaniem ww. terminu. W przeciwnym razie ma dobrowolność w wyrażeniu zgody. Do wniosku pracownik obowiązany jest dołączyć:

• skrócony odpis aktu urodzenia dziecka (dzieci) lub zagraniczny akt urodzenia (dzieci) albo kopie tych dokumentów,
• kopię prawomocnego postanowienia sądu o przysposobienie dziecka, w przypadku, gdy wniosek dotyczy udzielenia urlopu ojcowskiego albo jego części na dziecko przysposobione,
• oświadczenie pracownika – ojca wychowującego dziecko, że korzystał z części urlopu ojcowskiego,
• kopię prawomocnej decyzji o odroczeniu obowiązku szkolnego, w przypadku, gdy wniosek dotyczy dziecka, wobec którego podjęto taką decyzję.

Świadczenie za okres urlopu – za czas urlopu ojcowskiego pracownikowi przysługuje zasiłek macierzyński w wysokości 100 proc. podstawy wymiaru zasiłku.

Ojcu nowo narodzonego dziecka przysługują 2 dni urlopu okolicznościowego w związku z tym wydarzeniem. Pracodawca jest bowiem zobowiązany zwolnić od pracy pracownika w związku z wystąpieniem określonych zdarzeń związanych z jego życiem osobistym m.in. z powodu narodzin dziecka.

Zwolnienie od pracy przysługuje w wysokości 2 dni niezależnie od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie i w praktyce dotyczy wyłącznie ojca dziecka. Matka korzysta w tym czasie z obligatoryjnej części urlopu macierzyńskiego.

Przepisy nie regulują terminu, w jakim należy wykorzystać urlop okolicznościowy z tytułu urodzenia dziecka. W doktrynie przyjęło się, że należy wykorzystać go w możliwie jak najbliższym terminie od dnia jego narodzin.

Chociaż żadne przepisy tego nie precyzują, uznaje się, że pracodawca nie może odmówić udzielenia urlopu okolicznościowego z związku z narodzinami dziecka.

Wniosek wraz z dokumentami – urlop okolicznościowy udzielany jest na wniosek, do którego należy załączyć dokument potwierdzający fakt narodzin dziecka. Najczęściej będzie to więc odpis skrócony aktu urodzenia dziecka. Co do zasady wniosek powinien być złożony jak najszybciej, najpóźniej w drugim dniu nieobecności pracownika.

Świadczenie za okres urlopu – za czas zwolnienia od pracy pracownik zachowuje prawo do pełnego wynagrodzenia.

Ubezpieczonej matce dziecka przysługuje prawo do urlopu macierzyńskiego w wymiarze zależnym od ilości dzieci urodzonych przy jednym porodzie. W przypadku pojedynczego porodu jest to 20 tygodni.

Urlop macierzyński ma służyć ochronie zdrowia matki oraz zdrowia i rozwoju dziecka, dlatego początkowy okres urlopu macierzyńskiego należy się kobiecie niezależnie od tego, czy faktycznie opiekuje się dzieckiem i nie może z niego zrezygnować.

W ściśle określonych w ustawie Kodeks pracy sytuacjach, pracownik – ojciec dziecka możeskorzystać z urlopu macierzyńskiego przejmując od matki dziecka prawo do niego (w określonych przypadkach nawet jeśli ta nie podlegała ubezpieczeniom).

Korzystanie z części urlopu macierzyńskiego przez pracownika – ojca wychowującego dziecko jest możliwe w przypadku:

• rezygnacji przez pracownicę z części urlopu macierzyńskiego po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 14 tygodni takiego urlopu;
• podjęcia przez matkę dziecka nieposiadającą tytułu do objęcia ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa zatrudnienia w wymiarze nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy.

Przejęcie części urlopu macierzyńskiego przez pracownika – ojca wychowującego dziecko albo przez pracownika – innego członka najbliższej rodziny jest możliwe w przypadku:

• rezygnacji z części urlopu macierzyńskiego przez pracownicę legitymującą się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, po wykorzystaniu przez nią po porodzie co najmniej 8 tygodni urlopu macierzyńskiego;
• rezygnacji z części urlopu macierzyńskiego przez pracownicę, która przebywa w szpitalu albo w innym zakładzie leczniczym ze względu na stan zdrowia uniemożliwiający jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem, po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 8 tygodni urlopu macierzyńskiego;
• zgonu pracownicy w czasie urlopu macierzyńskiego
• porzucenia dziecka przez pracownicę w czasie urlopu macierzyńskiego;
• zgonu matki dziecka nieobjętej ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa albo nieposiadającej tytułu do objęcia takim ubezpieczeniem, a także w razie porzucenia dziecka przez taką matkę;
• niemożności sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem przez matkę dziecka nieobjętą ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa albo nieposiadającą tytułu do takiego ubezpieczenia, legitymującą się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji.

Wniosek wraz z dokumentami– we wszystkich ww. okolicznościach pracownik – ojciec wychowujący dziecko musi złożyć odpowiedni wniosek o urlop macierzyński. Wniosek może mieć formę papierową lub elektroniczną. Wniosek złożony przez pracownika jest wiążący dla pracodawcy, o ile został złożony w odpowiednim terminie, jeśli ten jest wymagany przepisami prawa (w przypadku rezygnacji matki pobierania urlopu macierzyńskiego, ojca wychowującego dziecko obowiązuje 14 dniowy termin na złożenie wniosku przed rozpoczęciem korzystania z niego).

W zależności od okoliczności do wniosku należy dołączyć:

• odpis skrócony aktu urodzenia dziecka (dzieci) lub zagraniczny dokument potwierdzający urodzenie dziecka (dzieci), wydany przez uprawniony organ dokonujący rejestracji urodzenia w danym kraju albo kopie tych dokumentów;
• oświadczenie pracownika o dacie przyjęcia dziecka (dzieci) na wychowanie oraz kopię wniosku o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka (dzieci), zawierającego datę urodzenia dziecka (dzieci) z poświadczeniem sądu opiekuńczego o dacie wystąpienia do sądu, lub zaświadczenie sądu opiekuńczego o dacie wystąpienia do sądu o przysposobienie dziecka (dzieci), zawierające datę urodzenia dziecka (dzieci), albo kopię prawomocnego orzeczenia sądu opiekuńczego o umieszczeniu dziecka (dzieci) w rodzinie zastępczej, albo kopię umowy cywilnoprawnej zawartej pomiędzy rodziną zastępczą a starostą;
• kopię prawomocnej decyzji o odroczeniu obowiązku szkolnego;
• oświadczenie pracownicy o zamiarze rezygnacji z pozostałej części urlopu macierzyńskiego albo oświadczenie ubezpieczonej – matki dziecka o zamiarze rezygnacji z pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi pozostałej części urlopu macierzyńskiego;
• oświadczenie pracownicy, która przebywa w szpitalu albo w innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne, dotyczące daty, od której przerwała ona urlop macierzyński na okres pobytu w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne, ze względu na stan zdrowia uniemożliwiający jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem;
• zaświadczenie o terminie przyjęcia pracownicy do placówki, o której mowa wyżej, wystawione przez taką placówkę;
• odpis aktu zgonu;
• kopię prawomocnego orzeczenia o niezdolności matki dziecka do samodzielnej egzystencji;
• oświadczenie matki dziecka o dacie podjęcia zatrudnienia w wymiarze nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy.

Świadczenie za okres urlopu – za okres urlopu macierzyńskiego przysługuje zasiłek macierzyński w wysokości 100% podstawy zasiłku macierzyńskiego.

Kolejnym uprawnieniem pracowniczym należnym również ojcu dziecka jest urlop rodzicielski. Z urlopu rodzicielskiego na równych prawach, dobrowolnie może skorzystać ojciec i matka dziecka i mogą oni wybrać, które z nich będzie korzystać z całego lub części urlopu. Rodzice dziecka korzystać z urlopu rodzicielskiego mogą także równocześnie, byleby łączna długość nie przekroczyła ustawowego maksimum.

Wymiar urlopu rodzicielskiego zależny jest od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie i wynosi:

• 41 tygodni w przypadku pojedynczego porodu
• 43 tygodni w przypadku porodu mnogiego.

Wyższy wymiar urlopu rodzicielskiego przysługuje pracownikom – rodzicom dziecka w przypadku dziecka posiadającego zaświadczenie, o ciężkim i nieodwracalnym upośledzeniu lub nieuleczalnej chorobie zagrażającej życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu. Urlop rodzicielski wynosi wówczas kolejno 65 i 67 tygodni.

Każdemu z rodziców (opiekunów) dziecka przysługuje wyłączne prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego, którego nie można przenieść na drugiego rodzica lub opiekuna dziecka. Maksymalny wymiar urlopu rodzicielskiego z jakiego może skorzystać ojciec dziecka wynosi więc 33 lub 35 miesięcy. Pozostałe 9 tygodni z pełnego wymiaru urlopu są zarezerwowane dla drugiego z rodziców lub opiekunów dziecka.

Przedmiotowy urlop może być udzielany jednorazowo lub nie więcej niż w 5 częściach, w dowolnym czasie (może to być bezpośrednio po urlopie macierzyńskim lub bo przerwie), ale do końca roku, w którym dziecko ukończyło 6 rok życia.

Wniosek wraz z dokumentami – udzielanie urlopu rodzicielskiego następują na pisemny lub elektroniczny wniosek pracownika składany pracodawcy co najmniej 21 dni przed jego rozpoczęciem. Taki wniosek jest dla pracodawcy wiążący, co oznacza, że pracodawca nie może odmówić jego udzielenia.

W razie niezachowania 21 dniowego terminu pracodawca ma więc prawo takiego wniosku nie uwzględniać.

Do wniosku pracownik obowiązany jest dołączyć:

• skrócony odpis aktu urodzenia dziecka (dzieci) lub zagraniczny akt urodzenia dziecka (dzieci) albo kopie tych dokumentów
• oświadczenie pracownika o braku zamiaru korzystania z urlopu rodzicielskiego albo zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego przez drugiego z rodziców dziecka przez okres wskazany we wniosku.

Świadczenie za okres urlopu – za okres urlopu rodzicielskiego oraz za okres urlopu rodzicielskiego w części przysługującej drugiemu rodzicowi dziecka ubezpieczonemu ojcu dziecka przysługuje zasiłek macierzyński w wysokości 70 proc. podstawy wymiaru zasiłku.

Pracownik, ojciec dziecka wychowujący przynajmniej jedno dziecko w wieku do ukończenia 14 roku życia, w ciągu roku kalendarzowego ma prawo do zwolnienia od pracy w wymiarze 16 godzin albo 2 dni.

Dwa dni opieki przysługują jednak jednemu rodzicowi dziecka ojcu lub matce, w zależności który z nich złoży oświadczenie w zakładzie pracy o zamiarze korzystania z przedmiotowego uprawnienia.

Wniosek wraz z dokumentami – aby skorzystać więc ze zwolnienia od pracy na opiekę, ojciec dziecka powinien w zakładzie pracy, już wcześniej złożyć oświadczenie o zamiarze lub braku zamiaru korzystania z uprawnień rodzicielskich określonych w art. 189(1) Kodeksu pracy.

Następnie przed skorzystaniem z przedmiotowego uprawnienia pracownik musi złożyć odpowiedni wniosek w postaci papierowej lub elektronicznej (podobnie jak w przypadku zwykłego urlopu), który jest dla pracodawcy wiążący.

Świadczenie za okres urlopu – pracownikowi za okres zwolnienia od pracy przysługuje prawo do wynagrodzenia, obliczanego na tych samych zasadach co wynagrodzenie urlopowe, z tym, że składniki wynagrodzenia ustalone w wysokości przeciętnej oblicza się z miesiąca, w którym przypadło zwolnienie od pracy.

Pracownik zatrudniony co najmniej 6 miesięcy ma prawo również do urlopu wychowawczego w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Prawo do urlopu na równych zasadach, na każde dziecko przysługuje na równi ojcu i matce dziecka.

Co do zasady wymiar urlopu wychowawczego wynosi 36 miesięcy, jego wykorzystanie musi nastąpić do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko ukończy 6 rok życia. W przypadku niepełnosprawności dziecka wymiar urlopu wychowawczego oraz okres na jego wykorzystanie ulega wydłużeniu.

Pracownik nie musi wykorzystać całego okresu urlopu wychowawczego. Dodatkową zasadą jest to, że, że każdemu rodziców dziecka przysługuje wyłączne prawo do jednego miesiąca urlopu wychowawczego (chyba, że zachodzą przesłanki wyłączające ten obowiązek).

Wniosek wraz z dokumentami – urlop wychowawczy udziela się na pisemny lub elektroniczny wniosek pracownika. Wniosek powinien zostać złożony w terminie 21 dni przed rozpoczęciem okresu, w którym zamierza korzystać z urlopu. Wniosek, o którym mowa, złożony we właściwym terminie jest dla pracodawcy wiążący.

Do wniosku o urlop wychowawczy należy załączyć dokumenty:

• oświadczenie o braku zamiaru korzystania przez drugiego rodzica albo opiekuna dziecka z urlopu wychowawczego prze okres wskazany we wniosku albo o okresie, w którym drugi rodzic albo opiekun dziecka zamierza korzystać z urlopu wychowawczego w okresie objętym wnioskiem,
• kopia prawomocnego orzeczenia o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności dziecka, na które ma być udzielony wydłużony urlop wychowawczy.

Świadczenie za okres urlopu – za okres urlopu wychowawczego ubezpieczony ma prawo ubiegać się o dodatek do zasiłku rodzinnego w wysokości 400 zł, jeżeli dochód na członka rodziny 674 zł (764 zł, jeżeli członkiem rodziny jest niepełnosprawne dziecko).

Ponadto za okres udzielonego urlopu wychowawczego, z budżetu państwa finansowane są składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz zdrowotne w wysokości obliczonej i zadeklarowanej przez pracodawcę.

Uprawnienia rodzicielskie dla pracownika ojca