Potrącenia z zasiłków z wyższymi kwotami wolnymi od potrąceń od 1 marca 2023 r. - 4 listy płac

Potrąceń z zasiłków z ubezpieczenia chorobowego lub wypadkowego (w tym świadczenia rehabilitacyjnego) trzeba dokonywać na zasadach przewidzianych w przepisach o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (art. 66a ust. 1 ustawy zasiłkowej). Przy ich realizacji musimy więc przestrzegać przede wszystkim ograniczeń w postaci:

1. kwoty wolnej od potrąceń wyznaczającej część świadczenia niepodlegającą egzekucji (potrąceniom),
2. maksymalnej dopuszczalnej wysokości potrącenia, którą stanowi odpowiedni procent kwoty świadczenia chorobowego brutto.

Dopuszczalna kwota potrącenia zasiłku z ubezpieczenia chorobowego lub wypadkowego (w tym świadczenia rehabilitacyjnego) wynosi:

• 60% należnego świadczenia brutto – przy egzekucji świadczeń alimentacyjnych egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych oraz należności alimentacyjne potrącane na wniosek wierzyciela na podstawie przedłożonego przez niego tytułu wykonawczego alimentów (jeżeli należności te mają być potrącane na rzecz kilku wierzycieli, a łączna suma, która może być potrącona, nie wystarcza na pełne pokrycie tych należności, potrącenia ustala się proporcjonalnie do wysokości udziału każdej z tych należności w łącznej sumie należności określonych),
• 25% świadczenia brutto – w odniesieniu do egzekucji innych należności (realizowanych np. na rzecz komornika).

Gdy dochodzi do zbiegu potrąceń, egzekucja nie może przekraczać:

• 60% świadczenia brutto – jeżeli wśród potrąceń występują należności alimentacyjne,
• 50% kwoty zasiłku – w pozostałych przypadkach (por. ust. 388 komentarza ZUS do ustawy zasiłkowej).

Od początku lipca 2018 r. kwoty należności z ubezpieczenia społecznego chronione przed egzekucją nie są już powiązane z poziomem najniższej emerytury. Obecnie, podlegają one corocznej waloryzacji na zasadach określonych dla emerytur i rent. Ich wysokość obowiązująca od 1 marca każdego roku jest ogłaszana przez Prezesa ZUS, w formie komunikatu, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, co najmniej na 7 dni roboczych przed najbliższym terminem waloryzacji.

Nowe kwoty chronione przed egzekucją prowadzoną z zasiłków należnych w razie choroby, wypadku, opieki lub macierzyństwa, obowiązujące od 1 marca 2023 r.,wskazuje komunikat Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z 15 lutego 2023 r. w sprawie miesięcznej kwoty przeciętnej emerytury, miesięcznej kwoty przeciętnej renty z tytułu niezdolności do pracy (M. P. z 2023 r. poz. 209).

Wysokość kwot wolnych przy potrąceniach ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego

Zauważmy, że od 1 stycznia 2022 r., ze świadczeń określonych w ustawie zasiłkowej nie dokonuje się potrąceń należności z tytułu odpłatności za pobyt osób uprawnionych do świadczeń emerytalno-rentowych w domach pomocy społecznej, zakładach opiekuńczo-leczniczych lub zakładach pielęgnacyjno-opiekuńczych. W przypadku tych należności kwota wolna od potrąceń od 1 marca 2023 r. do 29 lutego 2024 r. wynosi 272,78 zł.

Co istotne, od 1 lipca 2018 r. w sytuacji, gdy po odliczeniu zaliczki i innych należności z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych wysokość świadczenia jest niższa niż kwota wolna od potrąceń i egzekucji, potrącenia i egzekucji nie dokonuje się. Jest to podkreślenie ochronnego i nienaruszalnego charakteru kwoty wolnej od potrąceń. Oznacza to w praktyce, że kwota zaliczki podatkowej podlega odliczeniu z kwoty świadczenia nawet wtedy, gdy w wyniku tego odliczenia zostanie wypłacone świadczenie niższe niż kwota wolna od potrąceń. Natomiast w żadnym przypadku nie można dokonać innych potrąceń, kiedy świadczenie po odliczeniu danin publicznoprawnych jest równe bądź niższe niż omawiana kwota wolna.

Jak dokonywać potrąceń z należności z ubezpieczenia społecznego

W praktyce niekiedy dochodzi do zbiegu egzekucji sum ustalonych na podstawie tytułów wykonawczych na zaspokojenie należności alimentacyjnych oraz należności niealimentacyjnych egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych. W takim przypadku:

• w pierwszej kolejności należy ustalić kwotę wolną od potrąceń i egzekucji dla należności alimentacyjnych;
• następnie – jeśli pozwala na to dopuszczalna łączna wysokość potrącenia, która łącznie nie może przekraczać 60% kwoty świadczenia chorobowego brutto – trzeba potrącić sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności niealimentacyjnych, dla których kwota wolna od potrąceń wynosi 1.125,26 zł w okresie od 1 marca 2023 r. do 29 lutego 2024 r.

Jeśli zasiłek z ubezpieczenia społecznego jest należny tylko za część miesiąca, wówczas kwotę wolną od potrąceń trzeba wyliczyć proporcjonalnie do liczby dni, za które świadczenie chorobowe przysługuje. Niestety przepisy nie wskazują sposobu, jak to zrobić. W temacie tym spotkać się można z dwoma poglądami. W myśl pierwszego z nich, zasada proporcjonalności wymaga podzielenia kwoty wolnej przez liczbę dni kalendarzowych konkretnego miesiąca i pomnożenia wyniku przez ilość dni, za które wypłacany jest zasiłek. Zgodnie z drugim poglądem właściwym dzielnikiem jest każdorazowo liczba 30.

W tej sprawie wypowiedział się resort pracy. Z jego stanowiska z 14 stycznia 2015 r. wynika, że kalkulowanie proporcjonalnej kwoty zasiłku wolnej od potrąceń polega na:

• podzieleniu miesięcznej kwoty wolnej przez 30, a następnie
• pomnożeniu uzyskanego wyniku przez liczbę dni pobierania świadczenia chorobowego.

Z wynagrodzenia za chorobę – inaczej niż przy zasiłkach z ubezpieczenia społecznego – obligatoryjnych zajęć na rzecz organu egzekucyjnego zakłady pracy muszą dokonywać według tych samych reguł, które obowiązują przy zajmowaniu pensji za pracę. W sytuacji, gdy pracownik w jednym miesiącu otrzymuje świadczenie rehabilitacyjne i/lub zasiłek z ubezpieczenia społecznego oraz wynagrodzenie chorobowe, kwotę potrąceń należy wyliczać odrębnie, z zastosowaniem odpowiednich reguł odnoszących się do poszczególnych świadczeń.

Kwotę wolną od potrąceń dokonywanych z wynagrodzenia chorobowego:

• redukuje się proporcjonalnie do wymiaru etatu pracownika,
• stosuje się w pełnej miesięcznej wysokości nawet wtedy, gdy pracownik uzyskuje wynagrodzenie za chorobę tylko za część miesiąca.