Umowa o dzieło a podatek PIT i wynagrodzenie – przykłady liczbowe oraz dokumentacja podatkowa

Zgodnie z art. 13 pkt 8 ustawy o PIT, do przychodów z działalności wykonywanej osobiście zalicza się m. in. przychody z tytułu wykonywania usług na podstawie umowy o dzieło, uzyskiwane od:

• osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, osoby prawnej i jej jednostki organizacyjnej oraz jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej,
• właściciela (posiadacza) nieruchomości, w której lokale są wynajmowane, lub działającego w jego imieniu zarządcy albo administratora – jeżeli podatnik wykonuje te usługi wyłącznie dla potrzeb związanych z tą nieruchomością
• przedsiębiorstwa w spadku

- z wyjątkiem przychodów uzyskanych na podstawie umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej.

Jak stanowi art. 9 ust. 1 ustawy o PIT, opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlegają wszelkiego rodzaju dochody (z pewnymi wyłączeniami szczegółowo określonymi w tej ustawie). Dochodem z umowy o dzieło – podobnie jak z innych źródeł – jest nadwyżka sumy przychodów z tego źródła nad kosztami ich uzyskania osiągnięta w roku podatkowym. Jeżeli koszty uzyskania przekraczają sumę przychodów, różnica jest stratą (art. 9 ust. 2 ustawy o PIT).

A zatem, aby ustalić podlegający opodatkowaniu dochód uzyskany przez wykonawcę umowy o dzieło, należy od otrzymanego przychodu (wynagrodzenia) odjąć koszty jego uzyskania.

W myśl art. 22 ust. 9 pkt 4 ustawy o PIT, koszty uzyskania przychodu z tytułu umowy o dzieło wynoszą 20% uzyskanego przychodu, z tym że koszty te oblicza się od przychodu pomniejszonego o potrącone przez płatnika w danym miesiącu składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz na ubezpieczenie chorobowe, których podstawę wymiaru stanowi ten przychód.

Co do zasady, umowa o dzieło nie stanowi tytułu do objęcia wykonawcy ubezpieczeniami społecznymi. Jednak, jeżeli jest ona zawierana przez pracodawcę z jego pracownikiem, czyli przez strony, które łączy już umowa o pracę, lub jeśli dzieło jest wykonywane na rzecz tego pracodawcy, wtedy wykonawcę dzieła traktuje się jak pracownika, a w konsekwencji pracodawca, jako płatnik pobiera i odprowadza składki na ubezpieczenia społeczne również od wynagrodzenia z umowy o dzieło. Wynika to z przyjętej w art. 8 ust. 1 i 2a ustawy systemowej, szerokiej definicji pracownika, za którego, w rozumieniu tej ustawy uznaje się:

• osobę pozostającą w stosunku pracy, a nadto
• osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.

Tak więc z koniecznością pomniejszenia przychodu z umowy o dzieło o kwoty składek na ubezpieczenia społeczne, w celu obliczenia kosztów uzyskania przychodu będziemy mieli do czynienia tylko wówczas, gdy wykonawca zawarł umowę o dzieło ze swoim aktualnym pracodawcą lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz tego pracodawcy.

W myśl art. 22 ust. 9 pkt 3 ustawy o PIT, koszty uzyskania przychodu z umowy o dzieło wynoszą 50% przychodu pomniejszonego o potrącone przez płatnika w danym miesiącu składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz na ubezpieczenie chorobowe, jeżeli wykonawca dzieła jest twórcą korzystającym z praw autorskich lub artystą korzystającym z praw pokrewnych, lub rozporządza tymi prawami. Dotyczy to przychodów uzyskiwanych z tytułu:

• działalności twórczej w zakresie architektury, architektury wnętrz, architektury krajobrazu, inżynierii budowlanej, urbanistyki, literatury, sztuk plastycznych, wzornictwa przemysłowego, muzyki, fotografiki, twórczości audialnej i audiowizualnej, programów komputerowych, gier komputerowych, teatru, kostiumografii, scenografii, reżyserii, choreografii, lutnictwa artystycznego, sztuki ludowej oraz dziennikarstwa;
• działalności artystycznej w dziedzinie sztuki aktorskiej, estradowej, tanecznej i cyrkowej oraz w dziedzinie dyrygentury, wokalistyki i instrumentalistyki;
• produkcji audialnej i audiowizualnej;
• działalności publicystycznej;
• działalności muzealniczej w dziedzinie wystawienniczej, naukowej, popularyzatorskiej, edukacyjnej oraz wydawniczej;
• działalności konserwatorskiej;
• prawa zależnego, o którym mowa w art. 2 ust. 2 ustawy z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jedn.: Dz.U. z 2022 r. poz. 2509), do opracowania cudzego utworu w postaci tłumaczenia;
• działalności badawczo-rozwojowej, naukowej, naukowo-dydaktycznej, badawczej, badawczo-dydaktycznej oraz prowadzonej w uczelni działalności dydaktycznej (art. 22 ust. 9a ustawy o PIT).

W roku podatkowym koszty uzyskania przychodu obliczane według normy 50% nie mogą przekroczyć łącznie kwoty stanowiącej górną granicę pierwszego przedziału skali podatkowej, czyli 120000 zł (art. 22 ust. 9a ustawy o PIT).

Jeżeli koszty uzyskania przychodu były wyższe niż odpowiednio 20% albo 50% przychodu, podatnik może przyjąć koszty w wysokości wydatków faktycznie poniesionych. Koszty te muszą być jednak udokumentowane rachunkami, fakturami lub innymi dowodami potwierdzającymi wydatki poniesione przez wykonawcę dzieła w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów (art. 22 ust. 10 ustawy o PIT). Dokumenty te należy przechowywać do chwili przedawnienia się zobowiązania podatkowego.

Zgodnie z art. 27 ust. 1 ustawy o PIT, podatek od dochodu z umowy o dzieło pobiera się według następującej skali podatkowej:

Zgodnie z art. 30 ust. 1 pkt 5a ustawy o PIT, od dochodów z umowy o dzieło pobiera się zryczałtowany podatek dochodowy, jeżeli kwota należności określona w umowie zawartej z osobą niebędącą pracownikiem płatnika nie przekracza 200 zł – w wysokości 12% przychodu. W takim przypadku przychodu nie stosuje się kosztów uzyskania przychodu.

Zamawiający będący osobą fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą, osobą prawną lub jej jednostką organizacyjną, lub jednostką organizacyjną niemającą osobowości prawnej, jest obowiązany – jako płatnik – pobierać zaliczki na podatek dochodowy oraz kwoty zryczałtowanego podatku, stosując najniższą stawkę podatkową określoną w skali, o której mowa w art. 27 ust. 1 ustawy o PIT, i odprowadzać je do urzędu skarbowego w terminie do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym pobrano zaliczki (art. 41 ust. 1, art. 42 ust. 1 ustawy o PIT).

Po zakończeniu roku podatkowego, płatnik przekazuje do urzędu skarbowego deklarację roczną o zaliczkach na podatek dochodowy – PIT-4R (art. 42 ust. 1a ustawy o PIT). Informacje o zaliczkach podatku od umowy o dzieło zamieszcza się w części C, wiersz 3, poz. 46-57 deklaracji.

Ponadto, po zakończeniu roku podatkowego, zamawiający-płatnik ma obowiązek przesłania wykonawcy (podatnikowi) oraz urzędowi skarbowemu, przy pomocy którego naczelnik urzędu skarbowego właściwy według miejsca zamieszkania podatnika wykonuje swoje zadania – imienną informację o wysokości dochodu PIT-11 (art. 42 ust. 2 pkt 1 ustawy o PIT). Informacje o wysokości przychodu, kosztach jego uzyskania, dochodzie oraz zaliczkach podatku pobranych przez płatnika w związku z umową o dzieło zamieszcza się w części E wiersz 5, poz. 54-57 dokumentu PIT-11.

W przypadku podatku zryczałtowanego, płatnik nie sporządza deklaracji PIT-4R, ani informacji podatkowej PIT-11, a jedynie przesyła informację o pobranym podatku do urzędu skarbowego, w elektronicznym dokumencie PIT-8AR. Przychodów z umowy o dzieło dotyczy część C wiersz 6, poz. 70-81 wspomnianego dokumentu (art. 42 ust. 1a ustawy o PIT).

Zgodnie z art. 45 ust. 1 ustawy o PIT, wykonawca – jako podatnik – ma obowiązek złożyć urzędowi skarbowemu zeznanie o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty) w roku podatkowym – w terminie od 15 lutego do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym. Zeznanie to składa się według wzoru PIT-37, ujmując informacje dotyczące umowy o dzieło w części E.1, wiersz 3, poz. 62-68. W przypadku, gdy wykonawca odprowadza zaliczki samodzielnie, zeznanie składa się na druku PIT-36, zamieszczając stosowne informacje w części E.1, wiersz 5, poz. 98-104.