Potrącenia z zasiłków po zmianach od 1 marca i 25 marca 2024 r. – listy płac i przykłady liczbowe

Potrąceń z zasiłków dokonuje się na zasadach przewidzianych w przepisach ustawy emerytalnej – z tym zastrzeżeniem, że z zasiłków nie potrąca się należności z tytułu odpłatności za pobyt osób uprawnionych do świadczeń emerytalno-rentowych w domach pomocy społecznej, zakładach opiekuńczo-leczniczych lub zakładach pielęgnacyjno-opiekuńczych (art. 66a ustawy zasiłkowej). Mówiąc o zasiłkach, mamy na myśli:

• zasiłek chorobowy;
• świadczenie rehabilitacyjne;
• zasiłek wyrównawczy;
• zasiłek macierzyński;
• zasiłek opiekuńczy.

Jakie są kwoty wolne od potrąceń z zasiłków od 1 marca 2024 r.

Potrącenia z zasiłków mogą być dokonywane, w następujących granicach:

3)    na zaspokojenie należności alimentacyjnych – do wysokości 60% zasiłku;

4)    na zaspokojenie innych egzekwowanych należności – do wysokości 25% zasiłku (art. 140 ust. 1 pkt 1 i 3 ustawy emerytalnej).

Ustalona w art. 140 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej granica potrąceń wynosząca 50% odnosi się do należności związanych zodpłatnością za pobyt w domach pomocy społecznej, zakładach opiekuńczo-leczniczych i odpłatnością za pobyt w zakładach pielęgnacyjno-opiekuńczych – zatem w myśl przywołanego wcześniej art. 66a ustawy zasiłkowej, nie dotyczy ona potrąceń z zasiłków.

Granice potrąceń ustala się dla zasiłku brutto, tj. przed odliczeniem miesięcznej zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych (art. 140 ust. 7 ustawy emerytalnej wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 22 listopada 2018 r., III AUa 902/18).

Od 1 marca 2024 r. obowiązują następujące kwoty wolne od egzekucji i potrąceń z zasiłków (komunikat Prezesa Zakładu ubezpieczeń Społecznych z dnia 14 lutego 2024 r. w sprawie kwoty najniższej emerytury i renty, dodatku pielęgnacyjnego i dodatku dla sierot zupełnych, kwot maksymalnych zmniejszeń emerytur i rent oraz kwot emerytur i rent wolnych od egzekucji i potrąceń – M.P. z 2024 r. poz. 133):

We wspomnianym komunikacie Prezesa ZUS wskazano też kwotę wolną od potrąceń w wysokości 305,84 zł, odnoszącą się do potrąceń należności z tytułu odpłatności za pobyt osób uprawnionych do świadczeń w domach pomocy społecznej, zakładach opiekuńczo-leczniczych lub zakładach pielęgnacyjno-opiekuńczych. W świetle art. 66a ustawy zasiłkowej, ta kwota nie ma zastosowania do potrąceń z zasiłków.

Procentowo określone granice potrąceń służą ustaleniu, jaka kwota świadczenia (zasiłku) w ogóle w danym przypadku podlega zajęciu egzekucyjnemu. Natomiast określenie kwot wolnych od potrąceń pozwala uniknąć sytuacji, w której egzekucja doprowadzi do pozbawienia dłużnika niezbędnego minimum środków utrzymania. Jak wskazano w wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 14 lutego 2018 r., III AUa 693/17, egzekucja, choć ma charakter przymusowy, to jednak musi odbywać się z poszanowaniem elementarnych praw człowieka. Dłużnik będący osobą fizyczną, musi podczas całego postępowania egzekucyjnego dalej funkcjonować w humanitarnych warunkach.

W przypadku, gdy zasiłek wypłacono za część miesiąca, aby ustalić kwotę wolną od potrąceń z tego zasiłku należy miesięczną kwotę wolną podzielić przez 30, a następnie uzyskany wynik pomnożyć przez liczbę dni, za które przysługiwał zasiłek.

Przykład

Jak wynika z art. 141 ust. 1b ustawy emerytalnej, jeżeli po odliczeniu zaliczki i innych należności z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych wysokość zasiłku jest niższa niż kwota wolna od potrąceń, nie dokonuje się potrąceń.

Aby dokonać potrącenia należności egzekwowanej z zasiłku, musimy ustalić:

1)      wysokość zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych;

2)      na podstawie pełnej kwoty zasiłku (przed odliczeniem należności podatkowych):

a)   maksymalną granicę dla potrącanej należności,

b)   część świadczenia, którą możemy potrącić.

3)      jaka jest aktualna wysokość kwoty wolnej od potrąceń i egzekucji dla danego rodzaju potrącanej należności.

Potrącenia z zasiłku dokonujemy w odpowiednim wymiarze procentowym tylko wówczas, gdy wysokość zasiłku, po odliczeniu należności podatkowych, nie jest równa, ani niższa niż kwota wolna od potrąceń.

Egzekwowane sumy podlegają potrąceniu (innymi słowy są odejmowane) od kwoty netto zasiłku, czyli od kwoty tego świadczenia po odliczeniu od niej zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 14 lutego 2018 r. (sygn. akt III AUa 693/17).

Od 25 marca 2024 r. zmiany egzekucji administracyjnej

Jak wynika z powyższego, jeżeli mamy do czynienia z egzekucją sądową, uregulowaną w Kpc, to zajęcie jedynie wynagrodzenia za pracę nie zobowiązuje pracodawcy do dokonywania potrąceń z zasiłku. Inaczej jest w przypadku egzekucji administracyjnej prowadzonej na podstawie przepisów ustawy

W dniu 25 marca 2024 r. wchodzi w życie zmiana art. 1a pkt 17 ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jedn.: Dz.U. z 2023 r. poz. 2505 ze zm.)., zawierającego definicję wynagrodzenia. W myśl tego przepisu, po zmianie, przez wynagrodzenie należy rozumieć wynagrodzenia oraz inne świadczenia pieniężne związane z pracą lub funkcją wykonywaną przez zobowiązanego na podstawie stosunku pracy oraz innej podstawie, jeżeli z tego tytułu zobowiązany otrzymuje okresowe świadczenia pieniężne, w tym świadczenia pieniężne przysługujące z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, wypłacane przez pracodawcę w okresie zatrudnienia, a także w okresie 12 miesięcy od dnia rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy.

Rozwiązanie to eliminuje konieczność dokonywania odrębnie zajęć egzekucyjnych wierzytelności ze stosunku pracy oraz innych wierzytelności ze świadczeń, które są wypłacane zobowiązanemu pracownikowi (dłużnikowi) przez pracodawcę, u którego dokonano zajęcia wynagrodzenia za pracę. Na skutek tego uproszczenia zobowiązany pracownik poniesie mniejsze koszty związane z egzekwowaniem zaległości (wydatki związane z doręczeniem korespondencji), które są zaspokajane przed należnością pieniężną. Pracodawca, zamiast dwóch zajęć egzekucyjnych, będzie obsługiwał tylko jedno. Dokona zatem jednego przelewu środków pieniężnych bądź też udzieli jednej odpowiedzi organowi egzekucyjnemu w przypadku wystąpienia przeszkody w realizacji zajęcia egzekucyjnego.