Wynagrodzenie przy umowie zlecenia – zasady rozliczania odpłatnych i nieodpłatnych zleceń

1.

W przeciwieństwie do umowy o pracę zawierana umowa zlecenia może być zarówno odpłatna, jak i nieodpłatna, w ramach stosunku pracy nie ma możliwości zawarcia bezpłatnej umowy o pracę.

2.

W umowach cywilnoprawnych postanowienia w tym zakresie zależą od woli stron. Jeżeli strony postanowią, że zlecenie będzie nieodpłatne, to taki zapis powinien znaleźć się w zawieranej umowie zlecenia. W razie braku w umowie ustaleń dotyczących wysokości wynagrodzenia lub/i obowiązującej stawki zleceniobiorca ma prawo do wynagrodzenia odpowiadającego wykonanej pracy, liczbie godzin wykonywanego zlecenia i minimalnej stawki godzinowej.

3.

Należy przyjąć, że podstawą do skalkulowania wysokości takiego wynagrodzenia powinno być wyliczenie czasu poświęconego na wykonanie zlecenia z uwzględnieniem kwalifikacji zleceniobiorcy i stopnia skomplikowania zleconych czynności. Co do zasady wynagrodzenie przysługuje zleceniobiorcy dopiero po wykonaniu zlecenia (np. na podstawie przedłożonego przez niego rachunku), chyba że z umowy wynikają inne postanowienia w tym zakresie, oraz o ile umowa nie jest zawarta na okres dłuższy niż miesiąc.

4.

Przy takich dłuższych umowach obowiązuje konieczność zapłaty wynagrodzenia wynikającego z minimalnej stawki godzinowej co najmniej raz na miesiąc. Strony wówczas mogą np. ustalić, że wynagrodzenie w umówionej wysokości będzie wypłacane w ratach, bezpośrednio po wykonaniu określonego etapu zlecenia, przy założeniu rozliczeń comiesięcznych. Wówczas rozliczeniu podlega praca wykonana w trakcie miesiąca, za którą wypłacone jest wynagrodzenie w oparciu o liczbę godzin wykonywania zlecenia lub świadczenia usług.

5.

Jeżeli umowa zlecenia jest odpłatna, a takie najczęściej są zawierane, strony powinny w jej treści precyzyjnie określić wysokość wynagrodzenia, termin i sposób zapłaty. Z reguły koszty związane z wykonywaniem zlecenia ponosi zleceniodawca. W niektórych przypadkach zleceniodawca powinien zwrócić przyjmującemu zlecenie wszelkie koszty, które ten poniósł w celu należytego wykonania usługi, czynienia z domniemaniem winy, co przejawia się tym, że w razie wystąpienia szkody przyjmuje się, że doszło do niej wskutek zaniedbań i zaniechań zleceniobiorcy.

6.

To przyjmujący zlecenie musi wykazać, że szkoda jest następstwem okoliczności, za które on nie odpowiada. Szkoda i obowiązek jej naprawienia mogą wystąpić także wskutek wypowiedzenia umowy zlecenia bez ważnego powodu. Taka sytuacja może dotyczyć zarówno wypowiedzenia złożonego przez zleceniodawcę, jak i przez przyjmującego zlecenie. Pojęcie szkody obejmuje zarówno stratę, jak i utracone korzyści. Przy ogólnych zasadach odpowiedzialności wysokość szkody musi wykazać zleceniodawca. Naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zlecenia może nastąpić przez zapłatę określonej sumy (kary umownej) należnej bez względu na wysokość szkody. Takie rozwiązanie powinno być wyraźnie przewidziane w treści umowy zlecenia. Zleceniobiorca może uwolnić się od odpowiedzialności, jeśli wykaże, że wykonał zobowiązanie albo że niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania nastąpiło nie z jego winy.

7.

Winą przyjmującego zlecenie jest zarówno zamiar niewywiązania się ze zobowiązania, jak i nieumyślne niedochowanie należytej staranności przy jego wykonywaniu. W przypadku powierzenia wykonania czynności zlecenia zastępcy zleceniobiorca odpowiada tylko za brak należytej staranności w wyborze zastępcy, natomiast zastępca jest odpowiedzialny za staranne wykonanie zlecenia także względem zleceniodawcy.

8.

Zastępca jest odpowiedzialny za realizację umówionych zadań lub czynności zarówno wobec powierzającego mu zastępczo wykonanie zlecenia, jak i wobec zleceniodawcy. Z uwagi na to, że przyjmujący zlecenie ponosi odpowiedzialność za czynności swego zastępcy jak za swoje czynności, ich odpowiedzialność jest solidarna. Dający zlecenie może tym samym dochodzić całości odszkodowania od któregokolwiek z nich, niezależnie od stopnia winy i przyczynienia się do powstania szkody, co wydaje się, że powinno być także uregulowane w treści umowy zlecenia.

9.

W razie powierzenia przez zleceniobiorcę wykonania umowy (lub nawet jej części) innej osobie, choć umowa to wyraźnie wykluczała, a rzecz należąca do zleceniodawcy uległa przy wykonywaniu zlecenia utracie lub uszkodzeniu, przyjmujący zlecenie jest odpowiedzialny także za utratę lub uszkodzenie przypadkowe, chyba że jedno lub drugie nastąpiłoby również wtedy, gdyby sam wykonywał zlecenie. Tutaj także zleceniobiorca musi się liczyć z odpowiedzialnością odszkodowawczą wobec zleceniodawcy.

10.

Z tytułu współpracy lub zastępstwa może być należne wynagrodzenie dla zastępcy, choć bazując na zasadach Kodeksu cywilnego o nieodpłatności umowy zlecenia, takie wynagrodzenie nie musi być należne. Kwestie te powinny zostać jednoznacznie uregulowane w treści umowy cywilnoprawnej.