Wysokość stawki procentowej, według której powinien być liczony zasiłek macierzyński, zależy od rodzaju urlopu, z tytułu którego świadczenie to przysługuje. Może to być: 100%, 70% albo 81,5% (po spełnieniu okre­ślonego dalej warunku).

Aby uzyskać prawa do zasiłku macierzyń­skiego w wymiarze 81,5% za cały okres urlo­pu macierzyńskiego (urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego) i rodzicielskiego, należy złożyć wniosek w wymaganym ter­minie.

W przypadku gdy początkiem terminu oznaczonego w dniach jest pewne zda­rzenie, przy obliczaniu tego terminu nie uwzględnia się dnia, w którym zdarzenie to miało miejsce. Na przykład, jeżeli poród nastąpił 7 października, termin na złoże­nie wniosku upłynie 28 października. Tak wynika z art. 111 § 2 Kodeksu cywilnego.

W przypadku gdy osoba uprawniona od­dzielnie występuje o udzielenie jej najpierw urlopu macierzyńskiego (urlopu na warun­kach urlopu macierzyńskiego), a dopiero w jego końcówce składa kolejny wniosek – tym razem o urlop rodzicielski, zasiłek ma­cierzyński przysługuje w wysokości:

• za okres urlopu macierzyńskiego – 100% podstawy wymiaru,
• za okres urlopu rodzicielskiego – 70% podstawy wymiaru.

Ta sama zasada (czyli najpierw 100%, a po­tem 70% podstawy wymiaru zasiłku) obo­wiązuje, jeżeli osoba uprawniona co prawda złożyła wniosek, ale po terminie.

Generalnie urlop macierzyński udzielany jest od dnia porodu, ale pracownica może skorzystać z tego urlopu także przed prze­widywaną datą porodu, przy czym nie może to być więcej niż 6 tygodni. Tak wynika z art. 180 § 2 Kodeksu pracy.

Tego rodzaju sytuacje budzą wątpliwości pracodawców co do wysokości stawki pro­centowej, według której powinni naliczać zasiłek macierzyński. Wyjaśnijmy więc, że nie ma żadnych przeszkód, aby również w ta­kim przypadku pracownica od razu złożyła wniosek o wypłatę zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze. Ustawa chorobowa w art. 30a ust. 1 wyznacza bowiem tylko końcową datę, do której wniosek trzeba zło­żyć. Jeżeli pracodawca otrzyma taki wniosek, zasiłek macierzyński za okres przypadający zarówno przed porodem, jak i po nim powi­nien liczyć według stawki wynoszącej 81,5%.

Może też wystąpić sytuacja, że pracownica korzystająca z urlopu macierzyńskiego przed planowaną datą porodu, pobierająca zasi­łek w wysokości 100% podstawy wymiaru, wniosek złoży dopiero po porodzie. Jeżeli za­chowany zostanie wymagany termin, zasiłek będzie jej przysługiwał w wysokości 81,5% – w tym także za okres przypadający przed porodem. Nadpłaconą ewentualnie kwotę należy wówczas potrącić przy najbliższej wypłacie zasiłku.

W praktyce można też spotkać się z sytuacją, że pracownica mimo wystąpienia z wnio­skiem o udzielenie urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze bezpośrednio po urlo­pie macierzyńskim rezygnuje z urlopu rodzi­cielskiego lub jego części i wraca do pracy. Pracownik może bowiem zrezygnować z ko­rzystania z urlopu rodzicielskiego w każdym czasie za zgodą pracodawcy i powrócić do pracy (art. 1821d § 3 kp).

W przypadku niewykorzystania ani jednego dnia zasiłku macierzyńskiego za okres urlo­pu rodzicielskiego w pierwszym roku życia dziecka zasiłek macierzyński za okres urlo­pu rodzicielskiego przysługuje w wysokości 70% (art. 31 ust. 3g ustawy chorobowej).

Jeżeli więc pracownica, której przyznano za­siłek macierzyński w wysokości 81,5%, zrezy­gnuje z urlopu rodzicielskiego lub jego części i tym samym nie pobierze zasiłku macierzyń­skiego z tytułu tego urlopu za co najmniej je­den dzień przed ukończeniem przez dziecko pierwszego roku życia, zasiłek ten za okres urlopu rodzicielskiego wynosić będzie 70% podstawy wymiaru. Natomiast zasiłek pobra­ny za okres urlopu macierzyńskiego w wyso­kości 81,5% trzeba będzie wyrównać do stawki 100%, o ile pracownica wystąpi z wnioskiem o wypłacenie takiego wyrównania (art. 31 ust. 4 ustawy chorobowej). Wniosek ten moż­na złożyć jednak dopiero po ukończeniu przez dziecko pierwszego roku życia.

Przedstawione wyjaśnienia dotyczą także przypadku przyjęcia dziecka na wychowanie. Oznacza to, że ubezpieczony, który na przykład przyjmie na wychowanie 4-letnie dziecko, też będzie miał prawo do wyrównania zasiłku macierzyńskiego do 100% podstawy wymia­ru, jeżeli w pierwszym roku, w którym przyjął to dziecko na wychowanie, nie wykorzystał ani jednego dnia zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego w wysokości 81,5%.

Jeżeli pracownica lub ojciec dziecka wy­stąpią w późniejszym okresie o udzielenie urlopu rodzicielskiego, przysługiwać im będzie zasiłek macierzyński w wysokości 70% podstawy wymiaru.

Przepisy Kodeksu pracy pozwalają pracowni­kom – rodzicom dziecka dzielić się dowolnie przysługującym im urlopem rodzicielskim – poza oczywiście częścią nieprzenoszalną wynoszącą dziewięć tygodni.

Płatnicy często zgłaszają wątpliwości dotyczące wysokości stawki procentowej, według której należy liczyć zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego w sytuacji, jeśli matka dziecka pobierająca zasiłek w wysokości 81,5% rezygnuje z części tego urlopu, a dalsze korzy­stanie z niego rozpoczyna ojciec dziecka.

Przepisy nie regulują kolejności korzystania z poszczególnych części urlopu rodziciel­skiego (części łącznej oraz nieprzenoszal­nej). Natomiast art. 1821a § 5 kp wyjaśnia, że skorzystanie z urlopu rodzicielskiego w wymiarze co najmniej 9 tygodni oznacza wykorzystanie przez pracownika – rodzica dziecka części przysługującej tylko jemu. Je­żeli więc matka dziecka pobierająca zasiłek macierzyński w wysokości 81,5% zrezygnuje z urlopu rodzicielskiego i dalszą jego część będzie wykorzystywał ojciec dziecka, należy go traktować jako drugiego rodzica, któremu za pierwsze dziewięć tygodni zasiłek macie­rzyński będzie przysługiwał w wysokości 70% podstawy wymiaru. Dopiero za pozo­stały okres zasiłek macierzyński powinien być liczony w wysokości 81,5%.

Przypomnijmy, że warunkiem nabycia prawa do zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego w wysokości 81,5% jest to, aby przynajmniej jeden dzień zasiłku za okres tego urlopu był wykorzystany w pierw­szym roku życia dziecka.